Sahalar arası akademik bir disiplin olan Çeviribilim çeviri, sözlü çeviri ve yerelleştirme uygulamalarının teorik, sistematik ve uygulamaya yönelik çalışmalarını konu alan bir bilim dalıdır. Sahalar arası bir disiplin olduğu için bir çok akademik daldan konuyu bünyesinde toplayan Çeviribilim en çok çeviriye destek olan, yabancı diller bölümleri ve linguistik bölümlerden konu alır. Bunların arasında karşılaştırmalı edebiyat, bilgisayar bilimleri, tarih, linguistik, filoloji, felsefe, göstergebilim ve terminoloji yer almaktadır. Bir çok disiplin bir harman haline getirilerek tercüme ve çeviri konusunda standartlar belirlenirken çevirileri geliştirmeye yönelik bir çok araştırma da yapılmaktadır. Aynı zamanda bölümden mezun olanlar vasıflı birer çevirmen, tercüman, mütercim tercüman ya da yeminli tercüman olmak için önemli bir mesafe almış bir şekilde okuldan ayrılıyor. Bir tercüman bürosu için kaliteli ve eğitimli tercüman bulmak oldukça önemlidir. Tercüman büroları dışında hukuk bürolarında ve yabancı ülkeler ile iş yapan tüm şirketlerde iş imkanı vardır.
Çeviribilim Bölümü’nün Tarihi
Çeviribilim kelimesi ilk olarak James S. Holmes’ün çalışmasında İngilizce olarak yer almıştır. Çeviribilim; İngilizce’de “translation studies”, Almanca’da “Translationwissenschaft” ve Fransızca’da ise “traductologie” olarak yer alır. Tarihçiler çevirilerin izlerini uzun bir geçmişe kadar araştırabilmişlerdir. İlk çeviri teknikleri örneklerinden birisi Cicero’nun Yunanca’dan Latince’ye nasıl çeviri yaptığını anlatan notlarıdır. Birkaç yüzyıl öncesinde ise Mısır’da Heredot’un bazı çalışmaları olduğu bilinse de çevirmenlik tekniklerini herhangi bir şekilde anlatmadığı için kabul edilmemektedir. Çin’de ise ilk çeviri örnekleri Han Hanedanı döneminde Budist metinlerin çevirisinde görülebilir. Çok eski tarihlerde karşımıza çıkan çeviri yöntemleri ve teknikleri aslında 1950’li yılların sonlarına kadar arka planda kalmaya devam etmiştir. 1958’de Moskova’da düzenlenen İkinci Slav Kongresi’nde çevirinin ayrı bir bilim dalı olarak ele alınması konusunda karara varılmıştır. Aynı yıl Fransız dil bilimciler Jean-Paul Vinay ve Jean Darbelnet tarafından ortaya atılan Fransızca ve İngilizce çevirilerde yaşanan çelişkiler tartışması Çeviribilim’in hızlı bir şekilde bilim dalı olması gerektiğini kanıtlar niteliktedir. Çeviribilim disiplinin kendi altında Sadakat Kuramı, Çoğul-dizge Kuramı ve Yapısöküm gibi kuramlar yer almaktadır. Her kuramın kendine özgü bir amacı vardır ve her biri farklı bir tekniği benimsemektedir.
Çevirinin Çeşitleri
Çevirinin kendi içerisinde bir çok çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan günümüzde en çok kullanılanları ise Anlama Dayalı Çeviri ve Anadil Konuşucu ilkesidir. Ülkemizde de sıkça kullanılan bu iki çeviri çeşidinin birbirinden oldukça büyük farkları bulunmaktadır. Anlama Dayalı Çeviri çeşidinde çeviri sürecinde çevirmen bütün kararları kendi almaktadır o yüzden bu çeşit ülkemizde pek güvenilen bir çeviri çeşidi değildir. Anadil konuşucusu ilkesinde ise hedef dili anadili olan bir çevirmen metnin orijinal dilinin anadili olduğu bir çevirmen ile çalışır. Bu tarz çeviriler daha doğru ve tercih edilir çevirilerdir.
Çeviribilim Bölümü’nün Üniversitelerdeki Yeri
Ülkemizde bazı üniversitelerde Çeviribilim eğitimi direkt olarak bir bölüm şekilde verilirken bazı üniversitelerde ise alt bir disiplin olarak gösterilmektedir. İstanbul Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi, Atılım Üniversitesi ve Okan Üniversitesi Çeviribilim adı altında eğitim verirken geriye kalan üniversiteler mütercimlik bilim dalı eğitimini genel bir şekilde Mütercim – Tercümanlık adı altında sürdürüyor. Ülkemizde yazılı ve sözlü çeviri konusunda lisans düzeyinde ilk eğitim veren 1983-1984 eğitim yılında açmış olduğu Mütercim – Tercümanlık bölümü ise Boğaziçi Üniversitesidir. Türkiye’de Çeviribilim dışında Yazılı Çeviri Yüksek Lisans Programı, Konferans Çevirmenliği Tezsiz Yüksek Lisans Programı ve Yazılı Çeviri Doktora Programı gibi çeviri ile ilgili çeşitli lisans üstü eğitim programları da yer almaktadır. Tercüman ya da çevirmen olmanın vazgeçilmezi olan sürekli eğitim sistemi için Çeviribilim bölümü ve lisans üstü eğitim programları büyük önem taşımaktadır.
This post is also available in: Türkçe