Dünyanın en eski mesleklerinden olan çevirmenlik, zor bir uğraş olduğu için tercüme kazaları yaşanmaması da düşünülemez.
Yüzümüzü güldüren simültane tercüme kazaları daha çok yabancı futbolcuların konuşmaları sırasında yaşanıyor. Birçok kez şahit olduğumuz bu tercüme kazalarında Türkçe’yi Türkçe’ye çeviren çevirmenler bile gördük. Ancak tercüme kazaları yüzümüzü güldürdüğü kadar olmadık problemlere de yol açabiliyor. BBC Dergi’nin arşivinden dünyada en çok ses getirmiş simültane tercüme kazalarını bir araya topladık…
Mars’ta Bulunan Muhteşem Su Kanalları
İtalyan gökbilimci Giovanni Virginio 1877 yılında Mars’ın haritasını hazırlamaya başlar. Giovanni, Mars’ın yüzeyindeki karanlık ve aydınlık kısımları ‘denizler ve kıtalar’ olarak iki farklı şekilde isimlendirir. Bazı yerlerde ise boğaz olduğunu düşünür ve bu alanları da İtalyanca kanal anlamına gelen ‘canali’ sözüyle ifade eder.
Yanlış Çeviri Üzerine 3 Kitap Yazıldı
Dönemin çevirmenleri ise ‘canali’ sözcüğünü birebir alarak Mars’ta kanallar olduğunu ve bu kanalları inşa eden zeki canlılar bulunduğu yönünde çeviriler yaparlar. Yapılan çeviri hatası Mars’ta kanallar bulunduğuna dair üç farklı kitabın yazılmasına neden olur.
Yıllar sonra çeviri hatası anlaşılmış ve Mars’ta su kanalları veya bu kanalları inşa eden canlıların olmadığı belirtilmiş. Ancak yazılan kitaplar ilerleyen yıllarda bilimkurgu romanlarının ilham kaynağı olmuş ve insanlar uzun yıllar boyunca yanlış anlaşılan bilgilerden doğru çeviri sayesinde kurtulmuştur.
‘Polonya’yı Arzuluyorum’
Dönemin Amerikan Başkanı Jimmy Carter, 1997 yılında resmi Polonya ziyaretini gerçekleştirir. Soğuk savaş döneminde komünizmle yönetilen Polonya’da, başkan konuşmasına başlar ve ilk sözü ‘Polonyalıların geleceğe dair arzuları nelerdir?’ sorusu olur. İşte simültane tercüme kazası bu sözden sonra başlar. Çevirmen bu cümleyi ‘Polonyalıları şehvetle arzuluyorum’ şeklinde çevirince ortamda büyük bir sessizlik olur ve kimse başkanın ne demeye çalıştığını anlayamaz. Ancak kısa sürede yanlışın tercümeden kaynaklandığı anlaşılır ve yanlış anlama düzeltilir.
Ancak Carter’in çeviriden kaynaklanan şansızlığı bir türlü yakasını bırakmaz. Ertesi gün başka bir resmi ziyaretinde ‘Dün sabah Amerika’dan ayrıldım’ diyerek konuşmaya başlar. Bu cümle ‘Dün sabah Amerika’dan bir daha dönmemek üzere ayrıldım’ şeklinde çevrilince kısa süreli bir çeviri krizi daha yaşanır. Şansız başkanın peşini aksilikler bırakmıyor ve ‘Polonya’da olmak mutluluk veriyor’ cümlesi ise ‘Polonya’nın cinsel organına tutunmak mutluluk veriyor’ diye çevrilmiş ve başkan için konuşmayı kesmekten başka çare kalmamıştır.
Atom Bombasının Sebebi Tercüme Kazası mı?
Her ne kadar simültane tercüme kazaları yüzümüzü güldürse de bazı durumlarda telafisi olmayan hatalara da neden olunabiliyor. Ülkeler arasındaki diplomatik ilişkiler pamuk ipliğiyle bağlıdır ve her an ipler gerilmeye hazırdır.
İkinci Dünya Savaşı’nın en hareketli zamanlarında ABD başta olmak üzere İngiltere, Rusya, Çin ve Fransa Japonya’nın teslim olması için ültimatom vermişlerdi. Bu ültimatoma karşılık dönemin başbakanı Suziki bir basın toplantısı düzenledi ve bu toplantıda ‘Mokusatsu’ ifadesini kullandı. Sessizlik ve ölüm kelimelerinin birleşimi olan ‘mokusatsu’ uluslararası arenada ‘aşağılayarak reddetmek’ olarak çevrilmiştir. Oysaki başbakan bu kelimeyi ‘yorum yapmamak’ anlamında kullanmıştır. Ancak Japonya başbakanı çoktan yanlış anlaşılmış ve Hiroşima ile Nagazaki’ye atom bombası atılmıştır.
Türkçeyi Türkçeye Çeviren Tercüman
Görüldüğü gibi simültane tercüme kazaları büyük olaylara yol açtığı gibi yüzümüzü güldüren çevirileri de karşımıza çıkarıyor. Ülkemizde yaşanmış ve yıllardır da popülerliğini sürdüren en komik çeviri hatası ise 90’lı yıllarda Trabzon spor maçı sonrasında Şota ve Arçil ile yapılan konuşma sırasında yaşanıyor.
İkiz futbolcuların tercümanı olduğunu iddia eden bir kişi, gazetecinin Türkçe olarak sorduğu soruları yine Türkçe olarak futbolculara yönlendiriyor. Futbolcuların Türkçe verdiği cevabı ise yine Türkçe’ye çevirerek kameralara aktarıyor. Yaşanan bu olay hala komedi değerini korurken video izleme sitelerinde oldukça yüksek izleme oranlarına ulaşıyor.
This post is also available in: Türkçe